राजयोगी (शाही) स्नान : कुंभपर्व हरिद्वार २०२१ की समय सारिणी

कुंभपर्व हरिद्वार तीर्थयात्रा के लाभ

हरिद्वार उत्तराखंड राज्य के गंगातट पर बसा प्राचीन तीर्थक्षेत्र है । हिमालय की अनेक कंदराओं एवं शिलाओं से तीव्र वेगसे नीचे आनेवाली गंगाका प्रवाह, यहां के समतल क्षेत्र में आने पर मंद पड जाता है । इस स्थान को ‘गंगाद्वार’ भी कहते हैं । १२ वर्ष पश्‍चात लगनेवाले कुंभमेले के ६ वर्ष पश्‍चात लगनेवाले कुंभमेले को ‘अर्धकुंभमेला’ कहते हैं । कुंभपर्वोंमें प्रयाग (गंगा), हरिद्वार (गंगा), उज्जैन (क्षिप्रा) एवं त्र्यंबकेश्वर-नासिक के (गोदावरी के) तीर्थों में गंगाजी गुप्त रूप से रहती हैं । कुंभपर्व में गंगास्नान धार्मिक दृष्टि से लाभदायी है । इसलिए श्रद्धालु एवं संत कुंभमेले में स्नान करते हैं । पवित्र तीर्थक्षेत्रों में स्नान कर पाप-क्षालन हो, इस हेतु अनेक श्रद्धालु कुंभपर्वमें कुंभक्षेत्रमें स्नान करते हैं ।

हरद्वार (हरिद्वार) स्थित विविध क्षेत्रोंकी महिमाका वर्णन करनेवाला श्लोक निम्नानुसार है –

गङ्गाद्वारे कुशावर्ते बिल्वके नीलपर्वते ।

तथा कनखले स्नात्वा धूतपाप्मा दिवं व्रजेत् ।।

– महाभारत, पर्व १३, अध्याय ६४,श्लोक १३

अर्थ : गंगाद्वार, कुशावर्त, बिल्वक, नीलपर्वत एवं कनखल तीर्थमें स्नान करनेवाले व्यक्तिके पाप धुल जाते हैं तथा उसे स्वर्गलोकमें स्थान प्राप्त होता है ।

गंगाद्वार, प्रयाग तथा गंगासागर संगमपर गंगास्नानकी महिमा

सर्वत्र सुलभा गङ्गा त्रिषु स्थानेषु दुर्लभा ।

गङ्गाद्वारे प्रयागे च गङ्गासागरसङ्गमे ।।

तत्र स्नात्वा दिवं यान्ति ये मृतास्तेऽपुनर्भवाः ।।

(गरुडपुराण, अंश १, अध्याय ८१, श्लोक १ एवं २)

अर्थ : भूतलपर अवतरित होनेके उपरांत पूर्वसागरमें लुप्त होनेतक गंगाजी सर्वत्र सुलभ हैं, तब भी गंगाद्वार, प्रयाग तथा गंगासागर संगमपर वे दुर्लभ हैं । यहां स्नान करनेवाले स्वर्ग प्राप्त करते हैं एवं देह त्यागनेवालोंका पुनर्जन्म टल जाता है ।

कुंभपर्व हरिद्वार – राजयोगी (शाही) स्नान
११.३.२०२१, गुरुवार महाशिवरात्रि (प्रथम शाही स्नान)
१२.४.२०२१, सोमवार चैत्र अमावस्या यानी सोमवती अमावस्या (​द्वितीय शाही स्नान)
१४.४.२०२१, बुधवार मेष संक्रांति एवं बैशाखी (तृतीय शाही स्नान)
२७.४.२०२१, मंगळवार चैत्र पूर्णिमा (​चतुर्थ शाही स्नान)

 

Leave a Comment