पाश्चात्त्य देशातील विद्वानांनी जाणलेली संस्कृत भाषेची महानता !

संस्कृत ही केवळ भारतियांची, केवळ हिंदु संस्कृतीवाल्यांची भाषा नव्हे. संस्कृत ही इंडोनेशियात लोकप्रिय आहे. जपानमध्ये तिच्याविषयीचे आकर्षण आहे आणि जर्मनी अन् अमेरिका येथेही तिच्या अभ्यासकांची संख्या वाढत आहे. Read more »

पंचतंत्र

‘पंचतंत्र’ या शब्दाची उत्पत्ती संस्कृत भाषेपासून झाली आहे. ‘पंच म्हणजे पाच’ आणि ‘तंत्र म्हणजे तत्त्व’. ‘पंचतंत्र म्हणजे पाच तत्त्वे’. ही पाच तत्त्वे राजाला तसेच सामान्य व्यक्तीलासुध्दा दैनंदिन जीवनासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे आहेत. Read more »

‘संस्कृत’चे माहात्म्य ओळखा !

हिंदु संस्कृतीचा ‘संस्कृत भाषा’रूपी चैतन्यमय वारसा टिकवण्यासाठी संस्कृत शिका, तसेच शाळेमध्येही ‘संस्कृत’ विषय शिकवण्यासाठी आग्रह धरा !’ Read more »

संस्कृत सुभाषिते : १

चिन्ता चिता समानाऽस्ति बिन्दुमात्रविशेषतः | सजीवं दहते चिन्ता निर्जीवं दहते चिता || अर्थ : चिन्ता आणि चिता सारखी आहे फरक फक्त अनुस्वाराचा. चिन्ता [काळजी] जिवंत माणसाला जाळते तर चिता जीव निघून गेल्यावर [मृताला] जाळते विद्या शस्त्रस्य शास्त्रस्य द्वे विद्ये प्रतिपत्तये | आद्या हास्याय वृद्धत्वे द्वितीयाऽद्रियते सदा || अर्थ : शस्त्रविद्या आणि शास्त्रविद्या [ज्ञान] दोन्ही विद्या … Read more

संस्कृत सुभाषिते : ६

सर्वस्य हि परीक्ष्यन्ते स्वभावा नेतरे गुणाः | अतीत्य हि गुणान्सर्वान्स्वभावो मूर्ध्नि वर्तते || अर्थ : कुणाच्याही स्वभावाची आधी पारख करावी, इतर गुणांची नव्हे. [त्या गुणांना नंतरच महत्व द्यावं] कारण सर्व गुणांना मागे टाकून स्वभाव हा उचल खातो. एकं हन्यान्न वा हन्यादिषुर्मुक्तो धनुष्मता | बुद्धिर्बुद्धिमता युक्ता हन्ति राज्यं सनायकम् || अर्थ : धनुष्य धारण करणाऱ्याने बाण … Read more

संस्कृत सुभाषिते : ५

अर्थेन भेषजं लभ्यमारोग्यं न कदाचन | अर्थेन ग्रन्थसंभारः ज्ञानं लभ्यं प्रयत्नतः || अर्थ : पैसे [देऊन] औषध मिळते, पण आरोग्य कधीही पैसे देऊन मिळत नाही. पैशांनी पुस्तकांची चळत [विकत] मिळते, पण ज्ञान [त्यामुळे ज्ञान मिळत नाही ते ] कष्टाने मिळवावे लागते. मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः | यत्क्रौञ्चमिथुनादेकमवधीः काममोहितम् || अर्थ : हे निषादा … Read more

संस्कृत सुभाषिते : ४

न तेन वृद्धो भवति येनास्य पलितं शिरः | यो वै युवाप्यधीयानः तं देवाः स्थविरं विदुः || अर्थ : ज्याचं डोकं म्हातारपणामुळे पांढरे झाले आहे त्याला देव वृद्ध म्हणत नाहीत तर जो तरुण असूनही [खूप] शिकलेला आहे त्याला वृद्ध असे म्हणतात. को हि तुलामधिरोहति शुचिना दुग्धेन सहजमधुरेण | तप्तं विकृतं मथितं तथापि यत्स्नेहमुद्गिरति || अर्थ : … Read more

संस्कृत सुभाषिते : ३

परस्परविरोधे तु वयं पञ्च च ते शतम् | परैस्तु विग्रहे प्राप्ते वयं पञ्चाधिकं शतम् || युधिष्ठिर महाभारत अर्थ : एकमेकात भांडण झाल्यास, आपण [पांडव] पाच आणि ते कौरव शंभर आहेत. पण दुसऱ्या [शत्रूशी] युद्ध असताना आपण एकशे पाच [पांडव अधिक कौरव] आहोत. गुणेष्वनादरं भ्रातः पूर्णश्रीरपि मा कृथाः | सम्पूर्णोऽपि घटः कूपे गुणच्छेदात्पतत्यधः || अर्थ : … Read more

संस्कृत सुभाषिते : २

भाग्यवान् जायतां पुत्रः मा शूरो मा च पण्डितः | शूराश्च कृतविद्याश्च रणे सीदन्ति मत्सुताः ||कुन्ती महाभारत अर्थ : मुलगा नशीबवान असावा शूर किंवा विद्वान् असण्याची [जरूर] नाही [कारण] शूर आणि ज्ञानी [असूनही] माझे पुत्र युद्धात कुजून जात आहेत. सामैव हि प्रयोक्तव्यमादौ कार्यं विजानता | सामसिद्धानि कार्याणि विक्रियां यान्ति न क्वचित् || अर्थ : काम [चांगले … Read more

संस्कृत सुभाषिते : १०

भारतं पञ्चमो वेदः सुपुत्रः सप्तमो रसः | दाता पञ्चदशं रत्नं जामातो दशमो ग्रहः || अर्थ : महाभारत हे पाचवा वेद [वेदा इतका पवित्र]आहे. चांगला मुलगा सातवा रस आहे.[अन्नातल्या षड्रसांप्रमाणे सुख देतो]. उदार मनुष्य हे पंधरावे रत्नच आहे. जावई नऊ ग्रहांप्रमाणे दहावा ग्रहच आहे. [मंगळ, शनी वगैरे ग्रहांप्रमाणे त्रास देऊ शकतो.] रिक्तपाणिर्न पश्येत् राजानं देवतां गुरुम् … Read more